Hạnh Phúc Trong Tầm Tay – Chương IV

Chấp nhận sự thay  đổi

Thay đổi là tiến trình diễn ra từng giây phút. Không có cái gì trong  cuộc đời này không thay đổi với thời gian. Chiều thời gian cũng là một  tiến trình thay đổi. Cho nên, thay vì tức tối bực dọc với những chuyện đổi thay, thì hãy thực tập thói quen mới là sống chung với chúng để tự thay đổi nhận thức và thái độ của chính mình. Nói cách khác, nếu không  chọn sự thay đổi tích cực thì đến lúc nào đó những sự thay đổi sẽ chọn  lựa chúng ta. Lúc đó chúng ta sẽ trở thành kẻ hoàn toàn bị động và nô lệ vào chúng.

Thay đổi tích cực như thế nào, hãy quan sát những chiếc lá lục bình  trôi bồng bềnh trên sông nước không bao giờ đứng yên một chỗ, nay chỗ này mai chỗ khác. Sự thay đổi đó là sự thay đổi tiêu cực, vì nó chạy  theo vận mệnh không làm chủ được bản thân. Còn thay đổi tích cực là biết nhìn thấy sự thay đổi diễn ra như một quy luật, làm quen, sống chung và hòa mình với nó, chấp nhận nó một cách tích cực để tìm cách thoát ly,  tìm mọi cách làm mới và khắc phục những cái không mang lại hạnh phúc.

Đời không hoàn toàn buồn chán khổ đau như người ta thường nghĩ. Chỉ có bản thân mình buồn rồi quy kết cuộc đời là buồn chán. Nguyễn Du đã  viết “Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Khi thái độ tâm lý trở nên tiêu cực thì những cảnh vật xung quanh, mặc dù rất vui,  như hoa nở, gió thổi, thông reo, chim hót cũng không được người đó thừa  nhận. Bất cứ cái gì diễn ra trước mặt cũng tạo cảm giác buồn chán và  không thiết sống. Hãy thấy rõ trên đời có khổ lẫn vui. Bên cạnh thất bại có thành công, bên cạnh bóng tối vẫn còn ánh sáng. Phải có cái nhìn  khách quan để vươn tới hạnh phúc, bỏ qua những chán nản thụ động. Trạng  thái tiêu cực của tâm lý tạo tiền đề dẫn đến bệnh tật vật lý mà y học  ngày nay không thể phủ định.

Vào năm 2003, chúng tôi tham quan các trung tâm AIDS tại Thailand. Có người chỉ vương vào chứng bệnh này ba năm mà đã không thể ngồi dậy nổi. Trong khi đó, một số người khác vương vào chứng bệnh này mười năm nhưng vẫn khỏe mạnh, mập mạp vì nụ cười luôn hiện diện trên môi. Như vậy,  thái độ lạc quan, tích cực, yêu đời sẽ làm tâm chúng ta trẻ hơn, sức  khỏe nhờ đó có được đề kháng chống lại chứng bệnh vật lý khác. Do đó, đừng để trạng thái bực bội chán nản tạo ra bệnh hoạn hành hạ bản thân.

Đừng vì chán nản bực dọc mà sống với thái độ nguyền rủa cuộc đời, con người và bản thân. Tất cả sự nguyền rủa, đổ lỗi không phải là giải  pháp. Theo đạo Phật, thất bại chỗ nào, chúng ta phải quán sát tìm kiếm  nguyên nhân gốc rễ sâu xa của nó. Thay vì trút đổ cơn giận, thì hãy suy  nghĩ cặn kẽ nguyên nhân trực tiếp và gián tiếp, tìm sự bình an sáng suốt để có một tương lai với giải pháp trong lòng bàn tay. Có rất nhiều  trường hợp thất bại nhiều lần, sống trong trạng thái giới hạn, dù nỗ lực đến đâu chăng nữa cũng không thể vượt qua, chẳng hạn người bệnh bán  thân bất toại. Đừng để trạng thái giới hạn đó ám ảnh khống chế bản thân.

Ngay cả khi bị bệnh cũng hãy luôn để tâm trạng khỏe mạnh hoạt động,  có như vậy, khi gặp thầy thuốc giỏi, chứng bệnh vật lý sẽ được khắc phục rất nhanh. Người giữ trạng thái tâm lý quá tiêu cực thì dù thầy hay  thuốc giỏi cũng không thể chữa trị được. Do đó, tâm lý đóng vai trò rất  quan trọng trong mọi nỗ lực để hướng tới hạnh phúc. Hãy thay đổi từ bên  trong. Nếu sau khi nỗ lực nhiều lần mà chúng ta không thay đổi được môi  trường, hoàn cảnh, điều kiện xung quanh thì hãy hoan hỷ chấp nhận nó, vì kháng cự nó làm cho chúng ta tổn tâm hao trí, mất sức khỏe. Chấp nhận  nó, hòa mình với nó, sống chung với nó và tìm hạnh phúc từ nó. Đó là sự thay đổi nội tại một cách tích cực, khác hoàn toàn với chiếc lục bình  vốn không làm chủ được mình.

Hài lòng tích cực

Hài lòng tiêu cực thủ thường, dù có khả năng nhưng lại không tin vào  khả năng của chính mình. Thay vì nỗ lực để thành công, người đó sẽ không làm gì cả, nghĩ rằng số phận đã an bày, thân phận như thế thì chấp nhận sống với nó. Ai có quan niệm này là sai lầm.

Chúng ta hài lòng vì đã nỗ lực một cách chân chính, còn kết quả ra  sao thì cứ ra, đừng quá bận tâm mà hãy bận tâm về phương pháp nỗ lực.  Chẳng hạn khi được phân công trồng lúa, trồng cây, trồng đậu thì chúng  ta nỗ lực có phương pháp, làm hết mình. Nếu vụ mùa năm nay không thuận  lợi, không ai có thể quở trách, vì chúng ta đã làm hết trách nhiệm và  tấm lòng. Hãy tập thói quen hài lòng và chấp nhận thành quả mà mình đang có. Như vậy là chúng ta đánh tất cả tiêu cực ra ngoài, không để nỗi  buồn vì sự không thành công ám ảnh, lúc đó chúng ta mới có tâm sức để hướng đến những điều tốt đẹp hơn. Làm việc cùng với người không có tâm  lý hiểu biết này, chúng ta có bị la rầy chửi mắng thì cũng đừng vì thế mà buồn, vì không ai là hoàn hảo.

Đừng đòi hỏi quá nhiều, cũng đừng cay cú với những gì mình không có.  Hận đời, trả thù đời sẽ làm nghiệp tội ngày càng nặng hơn. Ai có lỗi với chúng ta, nếu luật pháp không nghiêm trị thì trước sau gì nhân quả cũng không tha thứ. Chúng ta hãy sống, quý trọng hạnh phúc của mình. Không  nên tự ý thay thế luật pháp, tòa án, người phán xét để hành xử và biến  mình xấu giống người kia.

“Một đứa cộc cằn thêm đứa nữa
Thì hai đứa cộc cũng như nhau.
Vì thế nên ta phải nhịn người
Dù ai mắng chửi cũng vui tươi”.

Đó là thái độ hài hòa trong sự bình an, hài hòa trong hạnh phúc. Như thế, chúng ta không phải là kẻ bạc nhược yếu hèn mà là người có bản  lĩnh. Người chịu đựng được là người có bản lĩnh. Người hung hăng bên  ngoài lại là người quá kém, không có sức chịu đựng, phải dùng bạo lực để vượt qua nỗi sợ hãi bên trong. Người bản lĩnh sẽ thản nhiên vững chãi  trong cuộc đời.

Nếu đến vườn bách thú thử nghiệm một phản ứng nho nhỏ của con cọp  hoặc con báo, chúng ta sẽ thấy, dù cầm dao chĩa ngay trước mắt con cọp  với thái độ hung tợn, thì con cọp hay con báo vẫn đứng yên không chớp  mắt. Cầm gạch chọi ngay cạnh nó, nó vẫn thản nhiên đứng tại chỗ. Nhưng  với một con chó, chỉ cần giậm chân là nó sẽ sủa vang. Hành động sủa đó  biểu hiện sự sợ hãi. Chúng ta cần tập bản lĩnh như loài sư tử, cọp, thản nhiên trước mọi thách thức, hãm hại của người khác. Điều này ai cũng có thể thực tập được, dù ở bất cứ hoàn cảnh nào.

Ta phải thấy rõ sự sai biệt trong cuộc đời, người giàu kẻ nghèo,  người mạnh kẻ ốm yếu, người sống thọ kẻ chết yểu,… không phải tự nhiên  mà có, mà đều do hành động, lời nói việc làm, tư duy của chúng ta hiện đời và nhiều đời trước. Tin sâu nhân quả để sống có trách nhiệm với bản  thân. Nếu đời này chúng ta không đi đến hạnh phúc, không làm lại cuộc đời thì đời sau sinh ra cũng tiếp tục như thế. Bởi vì hiện tại là nhân  cho kết quả ở tương lai. Xây dựng đời này hạnh phúc thì tương lai ta mới có hạnh phúc. Chán nản bỏ cuộc giữa chừng thì tương lai sẽ chẳng là gì. Cho nên, đừng bao giờ cho phép bản thân mình chán nản, thất vọng hay có ý niệm tự tử. Vì không ai giống ai nên không cần phải ghen tỵ, so bì mà hãy làm tất cả có thể để xây dựng hạnh phúc cho chính bản thân.

Rộng mở tấm lòng

Ai cũng có thể mở tấm lòng vì tấm lòng, là không biên giới. Tâm hướng về tha nhân ở phương diện tích cực 5%, có nghĩa là chúng ta mở được năm cánh cửa, hướng 100% là chúng ta mở được một trăm cánh cửa. Hướng trọn  vẹn bằng cả trái tim và tấm lòng, nghĩa là chúng ta trọn vẹn với cuộc đời. Hướng mở như thế sẽ giúp chúng ta hạnh phúc.

Bản chất của hạnh phúc là sự chia sẻ, thậm chí chia sẻ chỉ bằng lời  chào hỏi vào mỗi buổi sáng gặp nhau, kể nhau nghe những chuyện vui để nỗi buồn quá khứ không kéo đến. Thấy ai làm việc tốt cũng không tiếc lời khen tặng, vì ai cũng thích được khen. Thực tập cười tươi với cảnh vật  và mọi người xung quanh. Khi cười, sự phấn chấn tạo ra kháng thể làm cho ta sống lạc quan hơn, khỏe mạnh hơn. Thực tập trở thành người mang ơn  và người chia sẻ những gì mình đang có, dù đơn giản, chúng ta sẽ cùng  hạnh phúc. Bảo vệ môi trường sinh thái, gìn giữ đất, nước, cỏ cây thì  cuộc sống sẽ quý trọng chúng ta. Đó là nhân quả, là sự bù trừ thích đáng. Hãy nghĩ đến hạnh phúc bằng cách ban phát hạnh phúc, chia sẻ hạnh  phúc, nhận thức hạnh phúc thì hạnh phúc sẽ có mặt. Ai ích kỷ chỉ nghĩ  đến bản thân, người đó sẽ không bao giờ được hạnh phúc.

Như vậy hạnh phúc có mặt trong lúc chúng ta sống tích cực ban cho hơn là hưởng thụ nó. Đời đã quá khổ, bỏn xẻn cho mình thì đời sẽ khổ hơn.  Sống được như thế là chúng ta đang xây dựng hạnh phúc trong tầm tay và đang cùng chia sẻ hạnh phúc trong tầm tay đó. Nó rất có ý nghĩa và mang đến niềm vui một cách lâu dài.

Thích Nhật Từ – Nhà xuất bản Phương Đông 2011

http://thuvienhoasen.org